324 yıllık Ataköy Baruthanesi İstanbul’a kazandırdı

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), Osmanlı endüstri mirasının günümüze ulaşmayı başarmış, ancak son yıllarda kaderine terk edilmiş önemli örneklerinden 324 yıllık Ataköy Baruthanesi’ni baştan aşağı yeniledi. Kentin kültür-sanat hayatına yeni bir soluk kazandıracak

Ataköy Baruthanesi’nin Tarihçesi

2024’ün ilk kazanımlarından biri olan Ataköy Baruthanesi, tarihsel süreçte “İstanbul Baruthanesi”, “Bakırköy Baruthanesi”, “Baruthane-i Amire” ve “Âsitâne-i Saadet Baruthânesi” isimleriyle anıldı. Yapımı, kayıtlara göte 1698-1700 yıllarına dayanan yapı, 

İBB Miras’ın çalışmalarını tamamlamasıyla “Ataköy Baruthanesi” adını aldı. Özgün dokusuna sadık kalınarak yenilenen yapı, yeniden işlev sürecinde, şehir içinde ihtiyaç duyulan hizmet alanlarını göz önünde bulundurularak biçimlendirildi. Tarihi alan; kütüphane, müze, seyir terası, kültürel etkinlik alanlarının yanı sıra çok amaçlı birimleri ve kafe gibi sosyal mekânlarıyla da İstanbullulara hizmet verecek.

1701 yılında üretime başladığı bilinen yapı, 1707 yılında yaşanan büyük bir patlamada bütün binalarını kaybetti. Yeniden inşa edilen Ataköy Baruthanesi, 1724-25 yılına kadar faaliyet gösterdi. 1725 yılı sonlarında ise, bu kez bir yangın sonucu harap hale geldi. Kısa sürede onarım ihtiyaçları karşılanan yapı, 1727 yılında tekrar faaliyete geçti. Yangınlar ilerleyen yılarda da Ataköy Baruthanesi’ni tehdit etmeye devam etti. Yapı, bu sebeple 1765, 1785 ve 1791 yıllarında kapsamlı onarımlardan geçti. III. Selim döneminde, Baruthane Nazırlığı’nın kurulmasının ardından (1793), Gelibolu ve Selanik Baruthaneleri’yle birlikte, Ataköy Baruthaneside buraya bağlandı. 1835 yılında Harbiye Nezareti’ne, Tanzimat döneminden sonra ise Tophane Müşirliği emrine verildi. 

19.yüzyılın ikinci yarısında teknolojinin ilerlemesiyle Avrupa’da barut üretiminde yeni yöntemler öne çıkmaya başlamış, bununla paralel 1896 yılında Ataköy Baruthanesi içinde yeni tesisler kurularak, dumansız barut üretimine geçilmişti. Ataköy Baruthanesi, Cumhuriyet döneminde Askeri Fabrikalar İdaresi’ne, 1955 yılında ise Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devredildi. Bu dönemde baruthane binaları artık işler durumda olmadığından, arazisi içindeki yapılarla birlikte Türkiye Emlâk ve Kredi Bankası’na satıldı. 1957 yılında Baruthane arazisi üzerinde Ataköy siteleri yükselmeye başladı. 1972 yılında Ataköy Turistik Tesisleri tarafından işletilen Ataköy Baruthanesi’nden günümüze 4 dikdörtgen planlı yapı, nöbet kulesi, çeşme ve III. Selim tarafından 1792 yılında seyir ve dinlenme köşkü olarak yaptırılan Hünkâr Köşkü ulaştı.