Gümüşkesen Anıt Mezarı... Betonla Kuşatılan Tarih!

Mylasalı bir yönetici, soylu bir aile ya da bir komutan ailesi için yapılan bu anıt, Sodra Dağı'ndaki mermer ocaklarından çıkarılan gri damarlı mermerden yapılmıştır.

Anıt, genel olarak; gömülerin yapıldığı mezar odası, dinsel törenlerin yapıldığı sütunlu bölüm ve piramidal yükselen çatı katından oluşmaktadır.

 

Mezar odasında bulunan lahitlerin içine; ölen bireyler,  kıyafetleri, kişisel eşyaları ve ölüm sonrası gidecekleri dünyada kullanacakları eşyalar yerleştirilmiştir. Mezar odasından çatıyı taşıyan Korint başlıklı 12 sütunun bulunduğu, dinsel törenlerin yapıldığı bölüme geçilir. "Akantus"( Kenger/ yabani enginar) yapraklarıyla bezenmiş başlıklara sahip olan sütunların arasında korkulukların bulunduğuna dair izler görülür. Bu bölümde lahitlerin üzerine sıvı sunumu yapılması için, huni biçiminde " libasyon" deliği yer alır.

 

Anıtın üzeri, büyük mermer blokların birbiri üzerinden çapraz taşırma tekniğiyle yapılan, piramidal bir çatı sistemi ile kapatılmıştır. Tavan kasetlerinin iç kısmında kullanılan geometrik ve bitkisel motifler anıtın önemini bir kat daha arttırmaktadır.

 

Karia Bölgesi'nin geleneksel mezar tipleri arasında yer alan 'Gümüşkesen Anıt Mezarı', tıpkı benzer mezarlarda olduğu gibi en üstte mezarın sahibi  veya ailesine ait heykellerle süslenmiş olmalıdır.

'Gümüşkesen Anıt Mezarı', yapım tekniği ve mimari süslemelerin stil kritiği bakımından  Roma Dönemi'nde Antoninler Sülalesi'nin hüküm sürdüğü M.S 160- 180 yılları arasına tarihlenmektedir.(1)

 

      *.   *

 

'Gümüşkesen Roma Mezarı' projesi çalışmaları, 2011 yılında,  Kültür ve Turizm Bakanlığı, Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nce başlatıldı.

 

2016 yılında imzalanan protokol kapsamında, " Milas, müzeler şehri olacak" şeklinde lanse edilen, Milas Yeni Arkeoloji Müzesi Yapımı ve Gümüşkesen Anıtı Çevre Düzenleme Projeleri sınıfta kaldı.

 

Kültür ve Turizm Bakanlığı ve IC- LİMAK firmasıyla 13 Aralık 2016'da protokol imzalandı.   

 

Milas Yeni Arkeoloji Müzesi Yapımı, depo, sergi galerisi, seyir terası ve 'Gümüşkesen Anıtı' Çevre Düzenlemesi şeklindeki proje  kapsamında;

Aralık 2017'de yapımına başlandı ve 365 günde tamamlanması planlanan  ucube müze, 365 gün sonra yarıda bırakılarak kaderine terk edildi.(2)

 

İnşaat sırasında etrafı yüksek beton duvarla kuşatıldığı için silüeti kaybolan,  Milas'ın sembolü olan bu görkemli anıt, projenin bitirilemediği Aralık 2018 yılından beri yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilemiyor. 

 

Dolayısıyla, ziyarete kapalı olduğu için de Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Milas, önemli gelir kaynağından mahrum ediliyor. 

 

      *.    *

Mylasa'da, Karya Krallığı'nı kuran Hekatomnos'un anıt mezarı (M.Ö. 4. Y.Y),

2010 yılında kaçak kazı sonunda bulunmuş ve Antik çağın en önemli mezar anıtlarındandır ve  Dünyanın 7 Harikası'ndan biri olan Halikarnassos(Bodrum) Mozolesi'nin atası kabul edilir.

 

Karya Kralı Mausolos'un adına, eşi ve kızkardeşi olan Artemisia tarafından, Halikarnassos'ta  yaptırılan anıt mezara  'Mozole' denmiştir. 55 metre yüksekliğindeki

(20 katlı bir apartman) bu anıtın mimarı Pytheos'dur. Mozole, dört bölümden oluşmaktadır; en altta yüksek bir podyum; onun üzerinde 36 tane İon sütunlu bir bölüm; onun üzerinde 24 basamaklı piramit şeklinde bir çatı; en tepede dört atın çektiği araba içinde Mausolos ve eşi Artemisia'nın heykelleri vardır. 

 

Karya satrabı Mausolos zamanında M.Ö 355'de yapımına başlanmış, Kral ölünce, eşi Artemisia devam etmiş, ancak o da ölünce anıtın yapımına Mausolos'un kardeşleri devam etmiştir. 

 

Mozole 1500 yıl kadar ayakta kalmış, ancak daha sonra büyük bir deprem sonucu yıkıldığı sanılmaktadır. 

 

1402'de Halikarnassos'ta gelen Saint Jean şövalyeleri, anıtı yıkık olarak görmüşlerdir. Şövalyeler, anıtın tüm taşlarını sökerek Bodrum Kalesi'ni inşa etmişlerdir.

 

Daha sonra mezar odası açılmış ve yağmalanmış tır. 

İngiltere Kralığı'nın Türkiye'deki İngiliz elçisi olan Lord Stratford Conning 1846 yılında, Osmanlı padişahı Abdülmecit' ten aldığı izinle Bodrum Kalesi'nin duvarlarındaki kabartmaları İngiltere'ye götürmüştür. 

 

İngiliz araştırmacı, Charles Thomas Newton 1856-57'de yaptığı kazıda bulduğu kabartmaları, Kral Mausolos'un, eşi Artemisia'nın heykellerini ve dört atlı arabanın parçalarını British Museum'a götürmüştür.(3) 

 

    *.   *

Halikarnas Balıkçısı, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Bodrum'dan kaçırılan Mozole'nin parçaların Türkiye'ye iade edilmesi için British Museum yetkililerine yazdığı mektupta, " Mozole'nin, değerinin ancak Bodrum'un masmavi gökyüzünde bulacağını" belirtmiştir. Cevat Şakir Kabaağaçlı'ya İngiliz müzesinden verilen yanıt: "Mausoleumu'n Bodrum mavisinde sergilenmesi için çalışmalara hemen başladık. Tüm sergi salonunu Bodrum mavisine boyadık" şeklindedir.(4)

 

     *.   *

 

Karya Kralı Hekatomnos'un Milas'taki ilk anıt mezarı... 

Kral Hekatomnos'un oğlu Kral Mausolos'un Bodrum'da yaptırdığı, 'Dünyanın 7 Harikası'ndan biri olan 'Mozole'...

Roma döneminde, Milas'ta, Bodrum'daki Mozole'nin  küçük bir örneği olan 'Gümüşkesen Roma Mezar Anıtı'...

Bütün bu tarihi zenginlikler Karya(Milas, Bodrum) topraklarına ait.

 

27 Antik kente başkentlik yapan Milas tarihi ve kültürel zenginlikleriyle Türkiye'nin ve dünyanın en önemli şehirlerden biri... Her yerinden tarihi zenginlikler fiışkırıyor. 

Hekatomnos Anıt Mezarı ve çevresindeki tarihi binalarla birlikte 'Uzunyuva Müze Kompleksi'ne dönüştürülmesi Milas için çok büyük bir kazanç oldu. Ancak, Karya Kralı Hekatomnos'un yurt dışına kaçırılan ve ülkemize getirilen  hazinelerinin yeni müzede sergilenmesi, turizmin gelişmesi açısından çok önemlidir.  Tarihi zenginliklerimiz, yok olmadan kıymetini bilelim ve sahip çıkalım.

 

İngiltere'ye kaçırılan ve çok büyük turist akınına uğrayan, Dünyanın 7 Harikası'ndan biri olan 'Halikarnassos Mozolesi'nin küçük bir örneği olan 'Gümüşkesen Anıtı', eski, doğal güzelliğine kavuşturulmalı, etrafındaki çirkin yapılaşma durdurulmalıdır. 

 

Karya topraklarında yapılacak olan  her türlü tarihi yapılar, kurumlar Milas halkının ve yerel yönetimlerin onayı alınarak yapılmalıdır.

 

Avrupa Devletleri ve ABD, diğer Dünya halklarının topraklarından kaçırdığı eserlerle turizm gelirini arttırırken; 1841 yıldan beri( M.S. 160-180) Milas'ta var olan, 'Gümüşkesen Mezar Anıtı'nın görkemli haliyle Dünya turizmine açılması için; başta  Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere tüm yetkililer üzerine düşen sorumluluğu ivedi olarak yerine getirmeli; altın yumurtlayan tavuklar kesilmemelidir.

 

Kaynak:

(1)- 'Gümüşkesen Anıtı'nın tarihçesi- Arkeolog, Ernur Ertekin

(2)-anterhaber.com

     (24.20.2019)

(3)-Vikipedi.org

(4)- Google

       Cevat Şakir 

       Kabaağaçlı'nın 

       mektubu.